Nicolas de Lyre (1270?-1340?). Commentaar op de bijbel. Zwitserland, circa. 1459. Zentral- und Hochschulbibliothethe Luzern, Msc. 42 fol., fol. 109r.

Detail: wildeman, onocentaur en demoon.

De wildeman is een figuur uit de Europese mythologie dat sterk verbonden staat met mythen rondom de natuur. De wildeman is een veel voorkomend motief in de middeleeuwse kunst. Wildemannen verschijnen in allerlei verschillende kunstvormen, zo ook in de marges van manuscripten.

De wildemannen worden gekenmerkt door hun behaarde lichamen en woest voorkomen. Het is gebruikelijk dat de handen en voeten van de wildemannen niet behaard zijn, maar dit hoeft niet altijd het geval te zijn. Dit zal ook blijken uit een aantal van de hier gepresenteerde voorbeelden.

In deze tentoonstelling zijn een aantal voorbeelden van wildemannen in de marges van vijftiende-eeuwse manuscripten onder elkaar gezet om een beeld te vormen van hoe deze wildemannen in de marges verschijnen.

Detail: wildeman met knuppel

Horae ad usum Romanum, circa 1445-1465. Lyon, Bibliothèque municipale, 6022, fol. 004v.-005r. Verluchtingen door de meester van Jouvenel des Ursins.

Dit manuscript is erg interessant voor de studie naar wildemannen, omdat er zich in totaal maar liefst vijf wildemannen in de margedecoratie bevinden. De wildemannen die verdeeld zijn over het manuscript verschillen sterk in uiterlijk. Wat dit manuscript ook interessant maakt is dat de verluchter van het handschrift ook bekend is, al zij het onder een noodnaam.

Detail: wildeman, fol. 004v.

Het is interessant om te kijken naar de bezigheden van de wildemannen in de marges. In sommige voorbeelden, zoals deze, lijken de wildemannen geen specifieke activiteit uit te voeren. Deze wildeman is simpelweg aan de wandel. In sommige voorbeelden zijn de wildemannen echter wel met iets bezig of dragen ze een attribuut bij zich.

Detail: wildeman in gevecht met een leeuw. fol. 032v.

Dit is een goed voorbeeld van een wildeman met een specifieke bezigheid. Hij is in gevecht met een leeuw en lijkt ook een bepaald soort hoofddeksel te dragen.

Detail: wildeman, fol. 069v.

Deze wildeman is een goed voorbeeld van een verschijningsvorm met behaarde handen en voeten.

Detail: wildeman, fol. 137v.

Deze wildeman verschilt in stijl van het vorige voorbeeld en heeft ook geen beharing op zijn handen en voeten. Hij neemt wel een soortgelijke rol in binnen de marge: hij is niet bezig met een specifieke activiteit, maar bevindt zich simpelweg tussen alle plant motieven.

Detail: wildeman, fol. 162v.

Een interessant detail van de wildemannen in dit manuscript is het gegeven dat de wildemannen veelal interactie hebben met de plant motieven waardoor ze worden omringd. Ze houden de planten vast, of lijken er zelfs in de hangen.

Bible de Nicholas Rolin. Frankrijk, circa 1460. Autun, Bibliothèque municipale, 275, fol. 129v.-130r.

Dit is een mooi voorbeeld van een wildeman die echt goed verstopt zit in de marge. Helemaal linksonder in de hoek bevindt zich een wildeman die een driepuntige staf vasthoudt.

Detail: wildeman met staf, fol. 129v.